Nauka i rozwój Fizyka

Klimat, klimaty Ziemi

Klimat jest przebiegiem pogody (jej stany i składniki) następującym po sobie w określonym porządku w ciągu roku nad pewnym obszarem, który jest ustalany na podstawie wieloletnich (co najmniej 10-letnich) obserwacji.
Na klimat wpływają czynniki klimatotwórcze, takie jak szerokość geograficzna, wysokość nad poziomem morza, rzeźba terenu, odległość od morza, prądy morskie, rodzaj podłoża i szata roślinna.
Różnorodność klimatów Ziemi wynika z różnego układu czynników klimatotwórczych, które obserwowane są w różnych rejonach Ziemi. Klimaty możemy podzielić na:
- strefowe związane z określoną strefą szerokości geograficznej,
- astrefowe, które powstały pod wpływem lokalnych czynników klimatotwórczych.

Klasyfikacja klimatów strefowych

Strefa klimatów równikowych
Ich wspólną cechą jest to, że średnia temperatura powietrza w najchłodniejszym miesiącu nie spada poniżej 20˚C.
• W klimacie równikowym wilgotnym roczne amplitudy temperatur są mniejsze od 5˚C, a sumy rocznych opadów większe od 2000 mm, są one równomiernie rozłożone w ciągu roku, jednak nieco większe opady występują wiosną i jesienią, co jest związane z zenitalnym położeniem Słońca. Klimat równikowy wilgotny występuje na Nizinie Amazonki, w Kotlinie Kongo i na wyspach Archipelagu Malajskiego.
• W klimatach podrównikowych roczne amplitudy temperatur powietrza wahają się od 5˚C do 10˚C, a roczne sumy opadów od 500 do 2000 mm. Występuje pora wilgotna związana z zenitalnym położeniem Słońca i pora sucha, której długość rośnie w miarę oddalania się od równika. Klimaty podrównikowe występują: na obrzeżach Kotliny Kongo, Wyżyny Wschodnioafrykańskiej, w strefie Sudanu, Wyżyny Brazylijskiej, Wyżyny Gujańskiej, Niziny Orinoko i w Północnej Australii.
Strefa klimatów zwrotnikowych
Wspólna cecha wszystkich klimatów zwrotnikowych to średnia temperatura powietrza, która w najchłodniejszym miesiącu nie spada poniżej 10˚C.
• W klimacie zwrotnikowym wilgotnym występują niewielkie roczne amplitudy temperatur powietrza, roczne sumy opadów wynoszą około 1000 mm w ciepłej porze roku. Klimaty zwrotnikowe wilgotne występują na Florydzie, w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, na południowych krańcach Brazylii, południowo-wschodnich wybrzeżach Australii i wybrzeżach Kanału Mozambickiego.
• W klimatach zwrotnikowych kontynentalnych występują duże dobowe i roczne amplitudy temperatur powietrza, roczne sumy opadów są bardzo małe – poniżej 500 mm, opady występują bardzo rzadko i ma miejsce duże nasłonecznienie. Klimaty zwrotnikowe kontynentalne występują na Saharze, Półwyspie Arabskim, Nizinie Mezopotamii, Nizinie Indu, Wyżynie Meksykańskiej, w południowej części Kotliny Kalahari, na Pustyni Namib, Pustyni Atacama, pustyniach śródgórskich Andów i we wnętrzu Australii.

Strefa klimatów podzwrotnikowych
W tej strefie roczne sumy opadów maleją od około 700 mm na wybrzeżach do około 200 mm w głębi lądu. Maksimum opadowe przypada na chłodną porę roku.
• W klimacie podzwrotnikowym morskim (śródziemnomorskim) lata są upalne (powyżej 20˚C), a zimy ciepłe (powyżej 10˚C). Klimat ten występuje na południowo-wschodnich i północno-zachodnich krańcach Stanów Zjednoczonych, w Portugalii, północnej Hiszpanii, zachodniej Grecji, południowej Turcji, Libanie, Kraju Przylądkowym w RPA, na południowo-zachodnich i południowo-wschodnich krańcach Australii.
• W klimacie podzwrotnikowym przejściowym lata są upalne (powyżej 20˚C), a zimy łagodne (od 0˚C do 10˚C). Ten typ klimatu występuje na wybrzeżach Hiszpanii, południowej Francji, we Włoszech, Kalifornii, południowej części Nizin Centralnych w Stanach Zjednoczonych, południowej części Niziny La Platy.
• W klimatach podzwrotnikowych kontynentalnych lata są upalne (powyżej 20˚C), a zimy mroźne (poniżej 0˚C). Ten klimat występu jena Równinach Centralnych, w Wielkiej Kotlinie, na Wyżynie Kolorado, w centrum Hiszpanii i Grecji, w północnej części Włoch, Turcji, na Wyżynie Irańskiej i Tybetańskiej oraz na Pampie.

Strefa klimatów umiarkowanych
W strefie tej wyróżniamy klimaty:
umiarkowane oceaniczne z rocznymi amplitudami temperatur poniżej 20˚C, chłodnymi latami, łagodnymi zimami, dużymi rocznymi sumami opadów wahającymi się od 700 mm do 1000 mm z maksimum opadowym w chłodnej porze roku. Ten typ klimatu występuje w Europie Zachodniej, na wybrzeżach Norwegii, na Nowej Funlandii i południowo-wschodnich wybrzeżach Kanady,
umiarkowane przejściowe z rocznymi amplitudami temperatur od 20˚C do 25˚C, chłodnymi zimami, ciepłymi latami, rocznymi sumami opadów od 500 mm do 700 mm z maksimum opadowym wiosną. Ten klimat występuje w Europie Środkowej, południowej części Finlandii, nad Rzeką Św. Wawrzyńca i we wschodniej części Labradoru,
umiarkowane kontynentalne z rocznymi amplitudami temperatur powyżej 25˚C, mroźnymi zimami, gorącymi latami, małymi rocznymi sumami opadów na poziomie 300-500 mm, które maleją w miarę przemieszczanie się w głąb lądu. Maksimum opadowe przypada na okres lata. Klimat ten występuje w Europie Wschodniej, na Syberii, w środkowej Kanadzie, Azji Centralnej, Kazachstanie, Mongolii, Mongolii wewnętrznej i Mandżurii.

Strefa klimatów okołobiegunowych
Wspólna cecha klimatów w tej strefie klimatycznej to mała roczna suma opadów (poniżej 300 mm) i ich śnieżny charakter. Jedynie w klimatach subpolarnych, w rejonach, które znajdują się na trasach wędrujących niżów barycznych opady mogą być większe i mieć postać deszczu.
• W klimacie subpolarnym w czasie tzw. lata polarnego temperatura powietrza wzrasta powyżej 0˚C, ale nie przekracza 15˚C. Ten klimat występuje na południowych wybrzeżach Grenlandii, północnych wybrzeżach Kanady i Eurazji.
• W klimacie polarnym średnie miesięczne temperatury powietrza nie wzrastają powyżej 0˚C. Ten typ klimat występuje na Antarktydzie, Grenlandii i wyspach Archipelagu Kanadyjskiego.

Klimatami strefowymi są klimaty monsunowe i górskie.

Klimaty monsunowe charakteryzują się ciepłymi i wilgotnymi latami z dużą ilością opadów, szczególnie na dowietrznych stokach gór, suchymi zimami, upalnymi w zwrotnikowych odmianach klimatów monsunowych, a chłodnymi i mroźnymi w podzwrotnikowych lun umiarkowanych odmianach klimatów monsunowych.

Klimaty górskie charakteryzują się dużym zachmurzeniem i dużą sumą opadów, których ilość rośnie wraz ze wzrostem wysokości n.p.m., zmiennością pogody, małymi rocznymi amplitudami temperatur powietrza, długimi mroźnymi zimami i krótkimi chłodnymi latami, długim zaleganiem pokrywy śnieżnej, krótkim okresem wegetacyjnym i występowaniem zjawisk fenowych.